Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Dostluk, topluluk içre insanoğluın nitekim kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koymak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini tedariklemek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin önsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, katiyetle esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içre insanoğluın tasarruf ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte ahbaplık, âdem evladı davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir dizge, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-tabiat ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten konseptlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini tedariklemek için konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın hepsidür. Elan münteşir bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai yaşfakat düzenidir. Dostluk Lafız Anlamı Dostluk kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “pay” kelimesinin çoğheybetli “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na gereğince ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Yol Anlamı Dostluk dönemden döneme değiştiği derunin hala doyurucu bir teşhism strüktürlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Sınırlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre omurga olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu vadi kısmına Özel Dostluk, kişiler ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlangıçlıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Dostluk kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun ayar yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde dublör nitelikteki cümle durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk vadiında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak derunin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve mangır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, parti kapatma; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları üzere bambaşka ahbaplık dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya politik konseptleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş içre bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun tatbikî amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk içre canlı insanoğluın, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın strüktürsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çtuzakışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni yaşamın omurga gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın natürel strüktürsına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına amelî tamamlanmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de kapalıdır; hesaplı gereksinimlara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir yapılanma şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak temel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere iki bambaşka anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında zatî bir özelliği deyimler. Isim her saat haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bildirmek yolunda kesiksiz ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu tasarruf ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık vadiında hukuki ayar olarak sözcük konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini deruneren kurallar cümleü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir ayar niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini derunerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım bulunan düzeni arkalamak, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak derunin her saat adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta önmıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan ahbaplık düzenlerinin namına amelî olup olmadığı açısından bir ayar ve yorum ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve olumsuz önlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşfakat uyacak, hem de bu içtimai yaşamın barış içre sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çtuzakışacaktır.